Phân biệt thị trường chứng khoán cơ sở và phái sinh

Chứng khoán phái sinh và cơ sở là những tùy chọn đầu tư được biết đến nhiều nhất trên thị trường chứng khoán. 2 hình thức này đều có rất nhiều khác biệt nhà đầu tư nên biết để chọn công cụ đầu tư phù hợp.

Hiện tại ở VIệt Nam, đa phần nhà đầu tư khi nhắc đến Phái sinh sẽ thường là nói đến các hợp đồng tương lai chỉ số cổ phiếu.

Hợp đồng tương lai chỉ số cổ phiếu chỉ là một trong số nhiều sản phẩm của thị trường phái sinh. Hiện nay trên thế giới có 4 loại chính, còn ở Việt Nam chỉ mới phát triển hợp đồng tương lai dựa trên chỉ số cổ phiếu (VN30 và HNX30) và dựa trên trái phiếu chính phủ (kỳ hạn 5 năm).

Về cơ bản, thị trường chứng khoán phái sinh sẽ bao gồm mọi loại sản phẩm phái sinh tuy có khác nhau một chút nhưng vẫn sẽ có chung bản chất là:

“Chứng khoán phái sinh là một loại sản phẩm tài chính theo hình thức hợp đồng mà trong đó nêu rõ quyền lợi và/hoặc nghĩa vụ của các bên tham gia hợp đồng. Giá giao dịch của hợp đồng là thị giá trên thị trường ở thời điểm xảy ra giao dịch nhưng giá thực hiện hợp đồng sẽ thực hiện ở một ngày xác định trong tương lai.”

Các sản phẩm phái sinh đã xuất hiện từ 4.000 năm TCN ở khu vực Lưỡng Hà nhằm phòng ngừa rủi ro thông qua ấn định trước giá giao dịch trong tương lai từ thời điểm hiện tại.

Ví dụ: Một nông dân trước khi thu hoạch một vụ mùa 1 tháng đã giao hẹn với một thương nhân rằng 1 tháng sau sẽ giao sản phẩm. Tuy nhiên, người nông dân thấy rằng sau 1 tháng giá nông sản của họ có thể bị giảm ( còn A-5)  so với giá hiện tại là A, vậy nên họ ký một hợp đồng tương lai với thương nhân để cam kết sẽ mua nông sản của họ với giá xác định là A dù cho giá thị trường trong tương lai biến động ra sao.

Như vậy là một hợp đồng tương lai đã được tạo ra ở thị trường thứ cấp

Sau đó, với một vài yếu tố thay đổi, người thương nhân nhận định rằng giá nông sản trong tương lai chỉ xứng đáng A -1. Cùng lúc đó một người thương nhân khác cho rằng giá nông sản trong tương lai có thể đạt A+5 và đề nghị mua lại hợp đồng cung cấp ban đầu của thương nhân với giá A+2 ( mức giá đủ thỏa mãn) và khi hợp đồng đến ngày thực hiện,người thương nhân sẽ nhận lượng nông sản kia với giá vốn A+2 và đem bán ra thị trường với giá A+5.

Đó là thị trường thứ cấp nơi các bên giao dịch các hợp đồng gốc dựa trên nhận định về chênh lệch giữa ngày giao dịch và ngày thực hiện.

Theo thời gian, các loại chứng khoán phái sinh được nảy sinh với nhiều khác biệt.

Một sản phẩm khác khá giống với hợp đồng quyền chọn là Chứng quyền. Nhà đầu tư mua chứng quyền đồng nghĩa với với việc họ có quyền mua/bán một chứng khoán cơ sở ( doanh nghiệp phát hành chứng khoán cơ sở cũng cũng là tổ chức phát hành và đảm bảo luôn cho chứng quyền) trong tương lai ( thời điểm xác định) với mức giá đã được ấn định trước.

Hiểu đơn giản thì nhà đầu tư sẽ được hưởng lợi nhuận nhờ biến động tăng của thị giá chứng chứng khoán cơ sở.

Vai trò của thị trường phái sinh

• Hoàn thiện và phát triển thị trường tài chính, tăng sức hấp dẫn đối với nhà đầu tư trong và ngoài nước;

• Đóng góp vào thanh khoản cho thị trường chung;

• Biểu thị cho kỳ vọng của nhà đầu tư phái sinh đối với chứng khoán cơ sở. Thông thường nhà đầu tư sẽ bán( short) hợp đồng phái sinh nếu kỳ vọng thị trường cơ sở giảm và ngược lại;

• Là công cụ giúp quản lý và phòng ngừa rủi ro.

Một số hiểu nhầm thị trường phái sinh

• Thị trường phái sinh không đóng góp trực tiếp vào việc huy động vốn cho doanh nghiệp ( chức năng chính của thị trường cơ sở);

• Biến động thị trường phái sinh không trực tiếp chỉ số thị trường cơ sở mà gián tiếp thông qua tác động tâm lý và các hành động đi kèm khác.

Thị trường phái sinh là thị trường song hành và tác động không nhỏ lên thị trường chứng khoán cơ sở. Thời điểm hiện tại trước khi TTCK Việt Nam được nâng hạng, chứng khoán phái sinh vẫn chủ yếu được sử dụng bởi các nhà tạo lập hay các nhà đầu tư nước ngoài với thanh khoản và giá trị giao dịch còn hạn chế. Trong tương lai khi TTCK VIệt Nam được nâng hạng cùng hệ thống giao dịch và thanh khoản cải thiện lớn, thị trường phái sinh được kỳ vọng trở nên gần gũi hơn và chưa nhiều cơ hội đầu tư hấp dẫn hơn.

Top 5 cổ phiếu tốt nhất để đầu tư ngay bây giờ!

Nhóm phân tích của Chứng khoán DSC vừa xác định được Top 5 cổ phiếu mà chúng tôi tin là tốt nhất để các nhà đầu tư mua ngay bây giờ. 5 cổ phiếu này có thể tạo ra lợi nhuận vượt trội trong năm nay: