Kiến thức

Cán cân vãng lai là gì? các yếu tố ảnh hưởng đến cán cân vãng lai

Cán cân vãng lai là một trong những yếu tố đo lường trực tiếp tình hình kinh tế của một quốc gia. Vậy cán cân vãng là gì và tại sao nó lại quan trọng như vậy, bài viết sau sẽ cung cấp thông tin hữu ích này cho các bạn!

Cán cân vãng lai là gì?

Cán cân vãng lai (tiếng anh là Current account) của một quốc gia là khoản mục ghi chép những giao dịch hàng hóa dịch vụ và thu giữa những cá nhân cư trú trong nước và những cá nhân cư trú ngoài nước. Trong đó:

Giao dịch mà người trong nước thanh toán cho người ngoài nước được ghi vào bên “nợ” (ghi bằng mực đỏ).
Giao dịch mà người ngoài nước thanh toán cho người trong nước được ghi vào bên “có” (ghi bằng mực đen).

→ Nếu bên “có” > bên “nợ” => Thặng dư tài khoản vãng lai => Quốc gia xuất khẩu nhiều hơn nhập khẩu (xuất siêu), hoặc tiết kiệm nhiều hơn đầu tư

→ Nếu bên “có” < bên “nợ” => Thâm hụt tài khoản vãng lai => Quốc gia nhập khẩu nhiều hơn xuất khẩu (nhập siêu), hoặc đầu tư nhiều hơn tiết kiệm

→ Nến bên “có” = bên “nợ” => Cân bằng tài khoản vãng lai

Căn cứ vào quy tắc do Quỹ tiền tệ quốc tế IMF biên soạn năm 1993, các khoản mục vãng lai bao gồm:

Cán cân thương mại hàng hoá (Thành phần chính trong cán cân thanh toán vãng lai)

Xuất khẩu

Hàng hoá thông thường
Hàng gia công, chế biến
Hàng nhiên liệu, hàng mua tại cảng
Hàng sửa chữa
Hàng viện trợ
Vàng phi tiền tệ, kim loại, đá quý
Hàng quân sự.

Nhập khẩu

Hàng hoá thông thường
Hàng gia công, chế biến
Hàng nhiên liệu, hàng mua tại cảng
Hàng sửa chữa
Hàng viện trợ
Vàng phi tiền tệ, kim loại, đá quý
Hàng quân sự.

Cán cân thương mại phi hàng hoá

Cán cân dịch vụ

Vận tải
Du lịch
Các dịch vụ khác.

Cán cân thu nhập

Kiều hối
Thu nhập từ đầu tư.

Các chuyển khoản

Các khoản thanh toán của các bộ phận nhà nước
Các khoản thanh toán của các bộ phận tư nhân.

Các yếu tố ảnh hưởng đến cán cân vãng lai

Căn cứ trên các khoản mục của tài khoản vãng lai, các yếu tố ảnh hưởng đến việc xuất nhập khẩu sẽ là những yếu tố ảnh hưởng chính đến cán cân vãng lai. Sau đây là một số yếu tố ảnh hưởng:

Lạm phát
Tỷ giá
Thuế quan, hạn ngạch xuất nhập khẩu
Thu nhập của người dân cư trú ngoài nước
Chính sách thương mại của chính phủ các quốc gia

Giải pháp cải thiện cán cân vãng lai

Theo IMF, nếu mức thâm hụt vãng lai của 1 quốc gia >5% GDP, thì đây được gọi là mức thâm hụt vãng lai không lành mạnh.

Cần đưa ra những giải pháp kịp thời khi quốc gia rơi vào thâm hụt nhiều cán cân vãng lai. Sau đây là những giải pháp chính phủ có thể áp dụng:

Khuyến khích đầu tư nước ngoài
Khuyến khích xuất khẩu bằng các ưu đãi với các doanh nghiệp xuất khẩu, và hạn chế nhập khẩu có thể bằng thuế nhập khẩu cao, đặt hạn ngạch thấp, giới hạn mặt hàng nhập khẩu
Thi hành chính sách tài khoá và chính sách tiền tệ nhằm giảm cầu trong nước, kiểm soát lạm phát.

Thực trạng cán cân vãng lai của việt nam

Mặc dù đất nước ta đã có mức tăng trưởng kinh tế tốt trong nhiều năm vừa qua, nhưng đại dịch Covid-19 trong 2 năm gần đây đã tác động ít nhiều đến nền kinh tế Việt Nam cũng như toàn thế giới, nên thực trạng cán cân vãng lai của Việt Nam cũng có nhiều biến động. Cụ thể biến động có thể kể đến việc thâm hụt nhiên liệu ngày càng trầm trọng hơn trong bối cảnh tình hình thế giới phức tạp, giá dầu đã tăng gấp 2 trong khi giá xăng tăng gấp 4 so với cùng kỳ. Điểm sáng năm 2022 là việc nước ta sẽ mở cửa biên giới, tạo điều kiện thúc đẩy ngành du lịch hồi phục mạnh mẽ sau một thời gian dài ngưng trệ vì đại dịch.

Một số câu hỏi liên quan đến cán cân vãng lai

Cán cân vãng lai thâm hụt

Cán cân vãng lai thâm hụt là gì?

Cán cân vãng lai thâm hụt (tiếng anh là Current Account Deficit) hay còn gọi là Thâm hụt tài khoản vãng lai là hiện tượng giá trị của hàng hóa hay dịch vụ nhập khẩu vượt quá giá trị của hàng hóa hay dịch vụ xuất khẩu của một quốc gia. Ví dụ cán cân vãng lai thâm hụt: Ở Việt Nam, tốc độ tăng trưởng xuất khẩu trung bình giai đoạn 2000 - 2010 là 17,43% trong khi tốc độ tăng trưởng nhập khẩu là 18,42%; chính sự chênh lệch này đã khiến cho thâm hụt thương mại tăng từ 1,15 tỷ USD năm 2000 lên tới hơn 18 tỷ USD năm 2008.

Nguyên nhân thâm hụt cán cân vãng lai

Để phân tích nguyên nhân thâm hụt cán cân vãng lai, chúng ta cùng đánh giá trên 2 góc độ sau: Đánh giá trên góc độ thương mại quốc tế, thâm hụt cán cân vãng lai có 3 nguyên nhân chính:

Mất cân bằng Cơ cấu xuất nhập khẩu của một quốc gia. Hiện tượng này thường xảy ra ở các quốc gia đang phát triển, năng lực sản xuất chỉ ở mức nguyên liệu thô đầu vào, phải nhập khẩu thành phẩm để sử dụng và tiêu dùng.
Công nghệ chưa phát triển: Công nghiệp hỗ trợ yếu kém dẫn đến tỉ lệ lợi nhuận từ hoạt động xuất khẩu/tiêu thụ không cao.
Chính sách thương mại của nhà nước chưa hợp lý: Thể hiện ở chỗ nhiều thành phẩm trong nước có thể sản xuất nhưng vẫn ưu tiên nhập khẩu để tiêu dùng. Ngoài ra, các văn bản quy phạm điều chỉnh có số lượng lớn những khi áp dụng cho hoạt động xuất khẩu và nhập khẩu không hiệu quả cao.

Đánh giá trên góc độ cân đối vĩ mô của nền kinh tế, bạn có thể hình dung cơ bản:

Yếu tố đầu tư tăng cao
Trong khi mức tiết kiệm còn thấp

Giải pháp của chính phủ

Chính phủ đề ra 4 biện pháp ngắn hạn để giảm tham hụt cán cân vãng lai: Thứ nhất, hạn chế nhu cầu đầu tư và tiêu dùng: Sử dụng công cụ vĩ mô chính sách tiền tệ thắt chặt đó là:

Tăng lãi suất, thắt chặt tín dụng;
Kiểm duyệt tỷ lệ bảo hộ để có chính sách thuế hợp lý;
Sử dụng các công cụ trực tiếp của chính sách thương mại, các biện pháp thuế quan trong giới hạn cam kết MFN và các biện pháp phi thuế quan như sử dụng các hàng rào kỹ thuật và hạn ngạch nhập khẩu;….

Thứ hai, cắt giảm chi tiêu, đầu tư công

Cắt giảm mạnh mẽ chi tiêu công;
Ngừng ngắn hạn các khoản đầu tư công (áp dụng trên cơ sở thận trọng);
Kiểm soát chặt chẽ hoạt động đầu tư của các doanh nghiệp nhà nước.

Thứ ba, Bù đắp ngắn hạn bằng các khoản thu khác

Đẩy mạnh thu hút dòng vốn nước ngoài, đặc biệt là FDI (trên cơ sở thận trọng nhằm tránh nguy cơ tiếp nhận FDI chất lượng kém để lại tác động tiêu cực dài hạn), đồng thời cải thiện tốc độ giải ngân thực hiện các dự án đã cấp phép;
Tạo thuận lợi thu hút kiều hối Ngoài những biện pháp này thì Việt Nam còn có thể ổn định được tâm lý nhà đầu tư và tìm kiếm các dòng vốn trong ngắn hạn thông qua các định chế tài chính và các khối kinh tế, như vậy thì cần phải;….

Thứ tư, sử dụng Chính sách tiền tệ và tỷ giá hối đoái

Tiếp tục thắt chặt tiền tệ;
Cho phép đồng Việt Nam được biến động linh hoạt hơn.

Tuy nhiên, để kiểm soát thâm hụt cán cân vãng lai hiệu quả, Chính phủ cần thực hiện các biện pháp dài hạn.

Đẩy mạnh quá trình dịch chuyển cơ cấu kinh tế, phát triển ngành công nghiệp hỗ trợ trong nước để thúc đẩy xuất khẩu;
Tăng hiệu quả đầu tư của cả khối doanh nghiệp ngoài quốc doanh lẫn DNNN. Cải thiện chỉ số hiệu quả sử dụng vốn đầu tư ICOR;
Xây dựng sân chơi bình đẳng cho tất cả các doanh nghiệp Trung tâm Nghiên cứu và Phát triển chính sách (DEPOCEN);
Giảm thâm hụt ngân sách thông qua cắt giảm chi tiêu, đầu tư công: Đặt mục tiêu cắt giảm thâm hụt ngân sách thành chiến lược dài hạn.

Cán cân vãng lai thặng dư

Cán cân vãng lai thặng dư ( tiếng anh là Curent Account Surplus) hay còn gọi là Thặng dư tài khoản vãng lai là hiện tượng tài khoản vãng lai tích cực nhiều hơn nhập khẩu, hay khi tiết kiệm nhiều hơn đầu tư hay tài khoản vãng lai có bên có lớn hơn bên nợ của một quốc gia.

Cán cân chuyển giao vãng lai một chiều

Cán cân chuyển giao vãng lai một chiều (tiếng Anh là Unilateral Transfer) là việc chuyển tiền, hàng hóa hoặc dịch vụ một chiều từ nước này sang nước khác mà không nhận được bất cứ điều gì. Các hoạt động cán cân chuyển giao vãng lai một chiều thường là quà tặng cho chính phủ hay viện trợ dưới bất cứ hình thức nào mà không nhận lại dưới hình thức quy đổi tiền tệ nào.

Tóm lại, Cán cân vãng lai là một công cụ đắc lực để nhìn vào bức tranh vĩ mô cũng một nền kinh tế. Với những kiến thức và thông tin trên đây, mong rằng các bạn đã có cái nhìn tổng quan về cán cân vãng lai và ứng dụng của nó.

Nội dung liên quan

Phân tích vĩ mô

Phân tích cơ bản

Bài viết nhiều người xem